Kirkażi (Sałatka z fasoli z orzechami włoskimi)
W Gruzji
fasolę używa się od wieków. Początkowo podstawowym gatunkiem była wywodząca się z Afryki
Fasola Egipska, ale w XVII wieku dotarły też odmiany, które europejczycy przywieźli z Ameryki. Ostatecznie wyparły dotychczasowe uprawy i to dziś
czerwona fasola jest podstawą sałatki
Kirkażi. To prosta potrawa wywodząca się z
Kachetii, rejonu leżącego na wschodzie kraju. W tym przypadku fasola jest wzbogacona bardzo popularnym w Gruzji sosem
orzechowym.
...
Olla Podrida (Fasolowy kociołek z mięsem)
Olla to nazwa hiszpańskie ceramicznego garnka, którego historia sięga czasów starożytnych - wywodzi się od rzymskiego garnka
aulla. Całą nazwę
Olla Podrida, dania którego postawą jest duszona
wieprzowina z
fasolą, literalnie dziś tłumaczy się jako
zgnilizna w garnku. Jest to jednak nazwa powiązana ze starym znaczeniem słowa
poderida, która oznaczała
wielość (pozostałością jest przymiotnik
poderoso, czyli
silny) - podobne hiszpańskie określenie
podrido en plata odnosi się do kogoś bardzo bogatego. Jest to potrawa niewątpliwie bogata w dodatek różnego rodzaju mięs.
Olla Podrida jest jednym z najsłynniejszych dań hiszpańskiej kuchni, znanych już od średniowiecza. Wywodzi się z
Kastylii i
Estremadury, a za jego stolicę uznaje się
Burgos, nie mniej od wieków spopularyzowane jest w całym kraju - jest to m.in. jeden z głównych motywów kulinarnych pojawiających się w Rękopisie znalezionym w Sragossie, który wbrew nazwie rozgrywa się w Andaluzji leżącej na południu od Estramadury.
Bardzo zbliżonym daniem jest asturiańska
Fabada - widać więc, że tego typu dania to jednak cecha charakterystyczna kuchni północnej Hiszpanii.
Tradycyjnie Olla Podrida przygotowuje się z dodatkiem wieprzowych uszu i ratek. Poniżej przepis dostosowany do domowych warunków.
...
Fabada (Potrawka z fasolą)
Fabada to kulinarny sztandar
Asturii, hiszpańskiego rejonu położonego na północnym, atlantyckim wybrzeżu kraju - jej pełna nazwa to
Fabada Asturiana. To potrawa typowo zimowa, kiedy to
fasola w połączeniu z
wieprzowiną ma zapewnić odpowiednią dawkę energii na cały dzień. Dziś używa się do niej fasoli o dużych, białych ziarnach zwaną
Pochas - klasyką jest odmiana
Fabes de la Granja - ale pierwotnie bazą był
bób, z arabskiego zwany
Fava. Stąd też najpewniej wywodzi się nazwa dania.
Fabada to dziś danie bardzo popularne w całym kraju - można je kupić gotowe w supermarketach - ale nie jedyna tego typu fasolowa potrawka w wykonaniu Hiszpanów. Bardzo podobnym daniem jest równie popularna kastylijska
Olla Podrida. Mówi się też, że wspólne korzenie ma francuski
Cassoulet popularny na Południowym-Zachodzie (
Sud-Oest) przy granicy z Hiszpanią.
...
Buche’ Perico (Gulasz kukurydziany z dynią)
Buche’ Perico to szczególna nazwa dla potrawy - oznacza po prostu
wnętrzności czy też
flaki papugi. Źródłosłów trudny jest do ustalenia szczególnie, że chodzi tu o gęstą
kukurydzianą zupę (rodzaj gulaszu) którą można spotkać na
Dominikanie - wywodzi się z położonego na północnym-zachodzie rejonu
Cibao (jako miejsce pochodzenia wskazuje się miasto
Moca).
Kukurydzy towarzyszy
dynia i wędzone
wieprzowe policzki, ew.
boczek, jako składnik budujący smak. Jest to potrawa nieco podobna do
meksykańskiego Pozole, chociaż znacznie gęstsza. Traktuje się ją jak pełnowymiarowe danie obiadowe - Buche’ Perico zazwyczaj towarzyszy miska
ryżu.
...
Chinkali (Gruzińskie pierogi)
Gruzińskie pierogi
Chinakli popularne są w całym kraju. Mają jednak konkretne miejsce pochodzenia: to górskie rejony
Chewrusetii,
Pszawi oraz
Mtiuletii położone na północ od
Tiblisi. Tutaj w tradycyjne przygotowanie pierogów angażowała się cała rodzina - mężczyźnie siekali mięso na farsz, a kobiety zagniatały ciasto i lepiły pierogi.
Podobnie jak syberyjskie Pielmieni charakterystyczne dla Chinkali jest nadzienie bazujące na dobrze doprawionym surowym mięsie (w podobny sposób lepi się też pierożki w Chinach). Dzięki temu w czasie gotowania białko się ścina i mięso wypuszcza aromatyczne soki, które zostają zatrzymane wewnątrz Chinkali w postaci sosu (jest uzupełniony wodą dodaną do farszu). Dlatego Gruzińskich pierogów nie kroi się przy jedzeniu, bo straciłyby wiele ze swojego smaku. Pomocny jest tu sam kształt: Chinkali formuje się w rodzaj sakiewki skręconej na górze. Tutaj znajduje się "uchwyt" - łapie się za niego ugotowanego pieroga, odwraca do góry nogami i obgryza bez ryzyka, że płyn wycieknie. Co bardziej wybredni nawet nie dojadają końcówek z ciasta.
...
Casarecce
Casarecce to
makaron rodem z Sycylii. Tradycyjnie był produktem gospodarskim przygotowywanym kiedy trzeba było przygotować posiłek - stąd nazwa:
casereccio oznacza
domowej roboty. To makaron w kształcie niezbyt długich niedomkniętych rureczek (niekiedy w przekroju ma także literę S). Może być przy tym karbowany ewentualnie mieć odciśnięty wzór. Przygotowuje się go wciskając patyczek w krótki kawałek ciasta i lekko go dociskając (tak jak na filmie poniżej).
Włosi zwykle używają go do gęstych sosów - mogą być zarówno
pomidorowe, jak i śmietanowe (chociażby
Carbonara) - bo zawinięty kształt kluska dobrze je zatrzymuje.
...
Künstlersuppe / Altwiener Suppentopf (Zupa jarzynowa)
Altwiener Suppentopf tłumaczy się jako starowiedeński kociołek z zupą. Jest to bowiem bardzo tradycyjna zupa od lat serwowana w stolicy Austrii, często jako szybki posiłek. To rodzaj prostej jarzynówki, podobnej do polskiej, wzbogaconej wołowiną - chudy kawałek mięsa daje treść, a tłusty z kostką (np. szponder) smak całej zupy. Altwiener Suppentopf tradycyjnie jadało się zimą - zapewniała sporo energii, a wówczas dostępne były głównie warzywa korzeniowe. Często ...
Ketchup
Ketchup pierwotnie nie miał nic wspólnego z
pomidorami. Powstał w XVII w Chinach, kiedy o pomidorach tu nawet nie słyszano. Pierwotnie był rodzajem marynaty do ryb, a jego pierwsza nazwa to
Kôe-Chiap czy też
Kê-Chiap. Z Chin powędrował do Azji południowo-wschodniej i tu stał się wręcz uosobieniem sosów - w
Indonezji zwanych
Kecap/Ketjap. W tym rejonie (najprawdopodobniej w
Singapurze) został zauważony przez
Brytyjczyków, którzy przepis na sos zabrali najpierw do
Anglii, a później do kolonii amerykańskich. Wówczas też określili własną nazwę
Ketchup, ew.
Catchup.
Anglicy a także Amerykanie pierwsze własne sosy robili na bazie grzybów. Tak było do połowy XIX wieku, chociaż jeszcze XX wieczna definicja sosu obejmowała te składniki. Wówczas pierwsi domowi kucharze w USA zaczęli eksperymentować z pomidorami. Tradycję robienia go w tej wersji utrwalił jednak dopiero Henry John Heinz. To on w końcówce XIX wieku zdobył konsumentów sprzedając ketchup w przezroczystej butelce.
...
Jogurt
Jogurt to mleko, tyle że zaprawione bakteriami (łac.
Lactobacillus delbrueckii subsp.
bulgaricus oraz łac.
Streptococcus thermophilus), którym w cieple starczy parę godzin na przefermentowanie zawartych w płynie cukrów - glukozy, fruktozy i laktozy - na kwas mlekowy. Kto zrobił pierwszy jogurt nie jest jasne - stało się to najpewniej w neolicie, gdzieś w środkowej Azji. O tak zakwaszonym mleku w starożytności wspomina już Pliniusz Starszy opisując zwyczaje gastronomiczne barbarzyńców. Na szersze wody wypłynął jednak dopiero w późnym średniowieczu wraz ze wzrostem znaczenia
Turcji. Z języka tureckiego pochodzi zresztą słowo
Yoğurt i to właśnie im zawdzięczamy rozpowszechnienie go w Europie - najpierw w
Grecji i na
Bałkanach. Szczególnie znana jest historia
Isaac Carasso, Żyda z Salonik, który w 1912 roku wyemigrował do Barcelony i tu założył fabrykę jogurtu uznawanego już wówczas za bardzo zdrowe jedzenie. Produkt swój nazwał zdrobniałym imieniem swojego syna Daniela, które w katalońskim brzmiało
Danon. Później to właśnie
Daniel Carasso przeniósł biznes do Francji i tu zbudował ogromny międzynarodowy koncern spożywczy.
Znany jest też gęsty jogurt zwany
Labneh (a w Polsce
Jogurtem Bałkańskim lub
Greckim), który powstaje po odsączeniu nadmiaru płynu z gotowego już jogurtu.
...
Topinambur
Topinambur (łac.
Helianthus Tuberosus) w Polsce znany jest jako
Słonecznik Bulwiasty albo po prostu
Bulwa. To gatunek słonecznika, ale nie ceniony ze względu na
oleiste ziarna lecz bulwiaste korzenie. Jego historia i zastosowanie jest podobna do
ziemniaka. Także topinambur wywodzi się z Ameryki Północnej i był podobnie jadany przez tutejszych Indian. Do Europy trafił nawet jako pierwszy, ale już w XVIII wieku został zastąpiony przez bardziej pożywnego ziemniaka.
Topinambur wymaga długiego gotowania w czasie którego zyskuje sporo słodyczy (warzywo zawiera sporo fruktozy przez co jest polecane cukrzykom), a w smaku robi się podobny do
karczoch - w literaturze anglojęzycznej nazywany jest nawet
Jerozolimskim Karczochem (etymologia nie do końca jasna - wcześniej nazywany był
Karczochem Słonecznikowym).
W Badenii-Wirtenbergii z topinamburu robi się wódkę o tej samej nazwie co sama roślina.
Topinambur to warzywo bogate w potas.
...