Empanar to hiszpański czasownik, który tłumaczy się jako zawijać w chleb, w domyśle raczej ciasto. To jego tradycyjna forma, dziś Empanady najczęściej przypominają pierogi, tyle że nie gotowane ale pieczone ewentualnie smażone. Nadzienie tradycyjnie jest mięsne lub rybne. Pierwotnie, jeszcze w średniowieczu, był to bowiem prosty sposób na wydłużenie ich trwałości przez wyizolowanie od warunków zewnętrznych. Podobny konceptem są znane z polskich kresów, smażone Czebureki i pokrewne im tureckie Çiğ Börek oraz angielski Cornish Pasty, a ten sam sposób zabezpieczenia stosowany był tradycyjnie we francuskim Pâté, czy pasztecie również zapiekanym w cieście. Pierwszy oficjalny przepis na Empanady nadziewana rybami pochodzi z 1520 roku z książki Llibre de Coch, a z czasem dorobiły się też swojego święta, które wypada 8 kwietnia. W Hiszpanii najczęściej spotka się je na północy kraju w rejonach wybrzeża atlantyckiego oraz na wschodzi na wybrzeżu lewantyńskim, gdzie można znaleźć wiele bardzo tradycyjnych ich odmian:
- Najbardziej znane są galicyjskie Empanada Gallega, które bardziej przypominają placek z nadzieniem (lub pie) niż pierogi
- Po sąsiedzku w El Bierzo znaleźć można Empanada Berciana znana również jako Batalion Empanada, gdzie charakterystyczne jest m.in. użycie ziemniaków oraz boćwiny.
- Dalej na południe w Salamance mamy z kolei również przypominające ciast Hornazo wypełnione m.in. Chorizo
- W Madrycie trafić można z kolei na Aguja de Ternera znaną też pod nazwą Aguja de Carne z ciasta francuskiego
- W Katalonii z kolei nie używa się nazwy Empanadas, ale Panadas czy też Panadons. Najbardziej znane są ich wersje z Majorki czyli Panadas Mallorquines oraz z północnej części regionu Panadons de Lleida.
- Na Balearach można za to trafić na dwa rodzaje pieczonych pierożków: Cocarroi typowe dla Majorski i Ibizy oraz Formatjada z których znana jest Minorka – w ich przypadku klasycznym dodatkiem jest ser od którego wzięły nazwę, ale także wieprzowina
- W Katalonii, ale przede wszystkim w rejonie Walencji można spotkać także Pastissets, które jednak zazwyczaj serwuje się ze słonkim nadzieniem
Jako sposób na konserwację mięsa Empanada stała się eksportowym konceptem kulinarnym, który Hiszpanie zawieźli do większości swoich kolonii. Najbardziej znana jest ich wersja z Argentyny – tutejsze Emapanadas najbardziej przypominające pieczone pierogi zrobiły karierę na całym świecie. Swoją wersję Empanad mają też w Chile, Kolumbii, czy Meksyku gdzie przygotowuje się je z ciasta z mąki kukurydzianej, a w Boliwii możemy z kolei spotkać dość podobne chociaż słodkawe Salteñas.
(Poniżej przepis na argentyńską wersję Empanad nadziewanych mięsem wołowym)
